Txotxongilo
Bizkaiko Durangaldeko Dantzari Dantza zikloan Txotxongilo delakoa, edo Txotxongilo, Txakarrenkua, Txakarrankua, Txakurrin edo Txankorrinka Dantza izenez ere ezagutzen dena, aurkitzen dugu, beti ez bada ere. Oraingoan, egiten diren pausoek nahiz posizio aldaketek ez dute zerikusirik errepertorioko gainerako pausu eta posizio aldaketekin. Zortzinangoa Banangoa, Binangoa eta Launangoa burutzeko oinarria bada, eta Makil Jokoak Ezpata Joko Nagusiaren eta Ezpata Joko Txikiaren egitura eta pauso berberak baditu, orain aurrean daukaguna dantza erabat desberdina da bi alderdi horiei dagokienez eta, gainera, aldaerak ditu, bai pausoetan, bai koreografian. Horrela, zenbait tokitan eta garaitan pauso nagusia oin berberaz jauzi txikiak egitea eta, aldi berean, danbolinaren erritmoaz beste oinaz hiru punteaketa (eskuin/ezker, aurrera eta atzera) egitea, gutxienez gerriraino altxatzen den zangoari bulkada emateko.
Beste toki batzuetan berriz, saihestu egin da azken punteaketa. Posizioei dagokienez, dantza, ezpataz armatuta binakako ilaran antolatuta dauden zortzi gizonek osatua, errenkada bakoitza taldearen kanpoalderantz biratzen da, lehenengoak atzeraino doazela, eta une horretan beste irudi bat lortzen da, batekoa, hirukoa, hirukoa eta batekoa. Buru dagoenak aldi batez kideen aurrean dantzatzen du, eta amaitzean atzerantz botatzen du bere burua, atzean dituenen besoek heldu eta haien buru gainetik altxa dezaten.
