Gipuzkoako dantzei buruzko xehetasunak idatzita uzten lan handia hartu
zuen Juan Inazio Iztuetak, eta lan horri esker ezagutzen ditugu gaur
egun doinu zaharrak. Izan ere, Iztueta berak aipatzen dituen beste
zenbait dantza tradizioz iritsi badira gaurdaino, doinu zaharrak
zaldibiarrak idatziz utzitako azalpen eta doinuei esker berreskuratu
dira XX. mendean.
Oro har, doinu zaharrak dantzatzeko zortzikoak dantzatzeko erabiltzen
diren irizpide berek balio dute. Urratsen konbinaketak eginez
dantzariak berak osatu behar du konposizio koreografikoa. Lan horretan
simetriaren legea errespetatzea gomendatzen da, eskuineko oinarekin
egiten dena ezkerrarekin eginez ondoren, edo eskuin alderako urratsaren
ondoren ezker alderakoa eginez. Honela azaltzen du Iztuetak:
“…dantzariaren
edertasunik aundiena dago oñ batarekin egiten duen ainbat, bestearekin
egitean, eta alde batera egiten duena berbera, bestera osekitzean”.
Zailtasunari dagokionez urrats errazekin hasi eta aldairak zailtzen joatea gomendatzen du Iztuetak.
“Aldaira
oek ere dantzatu bear ditu aurrena errazenak, eta ondoren otsekitze edo
ejekuzio aundiagokoak, zergatik txit itxuski dan bikañenak egindakoan
txatarrenak agertzea.
Doinu zaharrak osatzen dituzten zatien konpas edo puntu kopurua ez da
erregularra: zati batetik bestera aldatzen da. Dantzariak bere urratsen
konbinaketak esaldi barruan hasi eta bukatu egin ohi ditu, eta ondorioz
doinu zaharrak dantzatzea doinu erregularrak dantzatzea baina dezente
lan konplexuagoa da. Iztuetak berak aurreratzen duen moduan:
“Zortziko
bat bakarra dantzatzen dakienak, dantzatu ditzake milloika; baita
bolera bat dakienak ere, eta bere bat dira gañerako dantza mota guziak.
Baña soñu zar bat jakiñagatik ezin dantza dezake bestea, berriro ikas
gabetanik; ez eta soñua bera buruz ongi ikasten ez badu ere, zergatik,
ala zortzikoak nola bolera ta beste gañerakoak, puntu jakin jakiñak
dituzten bezala, soñu zarrak txit banaitatuak edo diferenteak dituzten,
ikusiko dituzuten bezala."
Doinu zahar bat dantzatu ahal izateko, lehenik eta behin, bere egitura
aztertu eta zati bakoitzak duen puntu kopurua buruz ikasi beharra dago,
ondoren esaldi bakoitzean urratsak behar bezala egokitzen joan ahal
izateko.
| Hona doinu zaharren adibide batzuk |
Hona hemen doinu zahar batzuren azalpena :
|
